معرفی انواع پرسپکتیو به طور خلاصه

پرسپکتیو یا مناظر و مزایا علمی می باشد که توسط آن دوری و نزدیکی جسم ها را می توانیم مشخص کنیم. در واقع همانند علوم ریاضی قاعده و قوانین دارد، که اگر این قواعد پرسپکتیو را استفاده کنیم، گسترش اجسام به صورت سه بعدی در فضا به طور صحیح انجام می گیرد. در این مقاله می خواهیم در مورد انواع پرسپکتیو  که بحثی مهم در آموزش پرسپکتیو است، صحبت کنیم.

تاریخچه پرسپکتیو

در قرن پانزدهم ، تلاش دوتن  از نقاشان بزرگ ایتالیا به نام ها ی پائولواوچو و پی رو دلافرانچسکا سبب پایه گذاری پرسپکتیو شد. پرسپکتیو خط و حجم ، سبب به وجود آمدن پرسپکتیو رنگ نیز شد. رنگ های زنده و درخشان نقاشی قرون وسطا از کارهای نقاشان فاصله گرفت و سایه روشن و عمق جای آن قرار گرفت.

لئوناردو داوینچی توانست اثبات کند که غلظت هوا، باعث کدر شدن رنگ اجسام می شود. یعنی همانطور که اجسام در فاصله های دور و دورتر ابعاد کوچیکتری پیدا می کنند، یک سطح رنگین هم  کم کم که از چشم ما فاصله می گیرد و دور تر می شود، ارزش رنگی اش از بین می رود.

پیوند هنر نقاشی و طراحی با علم ، شکل جدیدی به خود گرفت . در واقع توانست چیزی بدست بیاورد،  ولی از آن طرف چیز مهمی را از دست داد و آن‌چیزی جز ادراک غریزی هنرمند از طبیعت نبود.

 امروزه هنرشناسان زیادی اعتقاد دارند که آثار جیوتو و آنجلیکو با داشتن پرسپکتیو غلط (پرسپکتیو حسی) و رعایت نکردن نسبت های صحیح (رابطه ی تصاویر با فضای معماری اطراف ) از آثار دلافرانچسکا (استاد فن پرسپکتیو رنسانس ) شاعرانه تراست. همچنین خط خطی های پل کلی، با شکل ظاهری کودکانه یا کارهای آشفته ی وانگوگ از کارهای کوربه و داوید ارزش بیشتری دارند.پل کلی و وانگوگ نیز اصول علمی پرسپکتیو را انجام ندادند.

با اینکه هنرمندان شرق دور و مینیاتورسازان ایران باستان با علم پرسپکتیو آشنایی نداشتند ، ولی مگر می شود نسبت به ارزش های مینیاتور های سلجوقی یا آبرنگهای چین و ژاپن ذره ای شک کرد.

درک پرسپکتیو به چهار روش

روش اول

 تعدادی جسم (مثلاً چند قوطی )  را ‌با شکل و اندازه ی یکسان در یک ردیف با فاصله های مساوی قرار دهید و چشمتان را به اولین جسم نزدیک کنید.مشاهده می کنید که جسم اول که نزدیک چشم می باشد،  از بقیه بزرگتر به نظر می آید. به تدریج که اشکال از چشم فاصله بیشتری پیدا می کنند کوچکتر می شوند.این تجربه را با دیدن تیرهای چراغ برق یا دیوار خانه ها می‌توان درک نمود.

روش دوم

مکعبی (یک جعبه ی مقوایی)  را به وسیله ی نخ در فضای اتاق آویزان نمایید. به گونه‌ای جلوی آن قرار بگیرید که چشم شما بتواند فقط یکی از سطوح کناری آن را مشاهده کند. در این وضعیت، اضلاع آن دوسطح دو به دو با هم موازی می باشند. به خاطر اینکه به طور کامل به مرکز سطح نگاه می نمایید سایر قسمتهای مکعب را نمی بینید.

اگر در نقطه برخورد نگاه با سطح، یک خط افق ترسیم کنید خطی به وجود می‌آید(خطوط CD) که در علم پرسپکتیو خط افق نامیده می شود.

روش سوم

 مقدار کمی مکعب را به سمت پایین بیاورید و از همان نقطه قبلی آن را مشاهده کنید. سپس اندکی از سطح بالای مکعب نیز،  دیده می شود. نخ را کم کم شل نمایید. هنگامی که مکعب پایین می آید فضای زیادتری از قسمت بالای آن را مشاهده خواهید کرد .

در همه این وضعیت ها، اضلاع عمودی  به موازات یکدیگر می باشند و هیچ تغییری در طولشان دیده نمی شود.  در صورتی که اضلاع افقی سطح روی مکعب، با هم موازی نمی باشند.

اگر امتداد آنها را روی کاغذ ترسیم کنید در نقطه ی B که نقطه ی دید شما می باشد،  به همدیگر می رسند. به این حالت دور شدن خط از لحاظ علمی، پرسپکتیو مرکزی ، گفته می شود .

روش چهارم

 در این شکل که می بینید ، مکعب ها به گونه ای در فضا قرار دارند که جایی که دو پهلوی آن ها بهم برخورد می کند، روی خط عمودی AB قرار دارد.

دو عدد از مکعب ها در بالای خط افق CD و دو عدد دیگر زیر خط افق می باشند. این حالت  به این ترتیب است که قسمت زیرین مکعب های بالا و قسمت رویی مکعب های پایین را می توان دید. اضلاع عمودی دو طرف مکعب ها باهم موازی هستند، و کم کم که از محور عمودی AB ، دور می شوند ، طولشان هم کم می گردد. اضلاع افقی بر های مکعب ها با هم موازی نمی باشند.

در صورتیکه این اضلاع از دو طرف ادامه داده‌ شود، اضلاع قسمت راست در نقطه ی D و اضلاع قسمت چپ در نقطه ی C به همدیگر می رسند.دو نقطه فراری که ایجاد می شود در اطراف خط افق CD قرار می گیرد که پرسپکتیو زاویه ای می گویند. کاربرد پرسپکتیو مرکزی و زاویه ای در طرح منظره و تجسم حجم هندسی در فضا می باشد.

قطعا فهمیدن قوانین پرسپکتیو،  مفید است. یک هنرمند علاوه بر شناخت آناتومی،  باید فن پرسپکتیو را  نیز بشناسد. البته بهتر است قبل یادگیری اصولی پرسپکتیو،  به صورت آزادانه طراحی و نقاشی را انجام دهد و اگر نیازی به آموختن این قواعد داشت ،سپس این قواعد را بیاموزد.

پرسپکتیو خطی

به صورت کلی حجم های مکعب شکل ، بر اساس ارتفاع و زاویه دید ناظر در سه حالت ، مختلف می باشند. هر کدام از این حالت ها یکی از انواع پرسپکتیو خطی می باشند.

پرسپکتیو یک نقطه ای

در این حالت همه ی خطوط موازی که به سمت عمق رفته اند و از ناظر دور شده اند ، گرایش به یک نقطه را دارند که روی خط افق می باشد.

پرسپکتیو دو نقطه ای

در دومین حالت خطوط موازی که به سمت عمق رفته اند و از ناظر دور شده اند ، به دو دسته تقسیم می گردند. هر دسته، گرایش به نقطه ی گریزی جداگانه دارند. قرار گیری این نقطه های بر روی خط افق است و حجم در بین این دو نقطه ترسیم می گردد

پرسپکتیو سه نقطه ای

در سومین حالت که مربوط به حجم های مرتفع است ، خطوط موازی که به سمت عمق رفته اند و از ناظر دور شده اند، در سه دسته دسته تقسیم می گردند.

هر دسته خط موازی گرایش به یک نقطه گریز جداگانه دارد. در این وضعیت حجم میان دو نقطه ی گریز ، روی خط افق می باشد.  نقطه ی گریز سوم در امتداد خطوط عمودی حجم مورد نظر می باشد .

در این پرسپکتیو،  علاوه بر نیاز به دو نقطه ی گریز که روی خط افق می باشد، نقطه ی گریز سوم که در امتداد خطوط عمود می باشد،  نیز لازم است. نقطه گریز سوم زاویه ای که خطوط عمودی رسم می گردند در ارتفاع زیاد تعیین می کند. به خاطر اینکه در ساختمان هایی که بلند هستند و آسمان خراش ها ، خطوط عمودی نیز به پرسپکتیو رفته و فاصله شان کم می گردد.

طراحی از ساختمان های بلند

کشیدن ساختمان های بلند در پرسپکتیو سه نقطه ای شامل دو حالت می باشد.  در حالت ابتدایی ،ناظر از قسمت پایین به بالا نگاه می کند و در حالت ثانویه ،از داخل هواپیما پایین را مشاهده می کند. در هریک از این حالت ها، ارتفاع زیاد سبب خطای دید می گردد.

اولین حالت

در حالت ابتدایی، با مشخص کردن نقطه ی گریز و کشیدن خط عمود اولیه ، فاصله ی خطوط عمود راست و چپ را مشخص می کنیم . بعد از کشیدن خطوط عمود توسط نقطه ی گریز سوم ،ابتدا و انتهای خط میانی را به دو نقطه ی گریز که بر روی خط افق قرار دارند متصل می نماییم. به این ترتیب و به این روش ساختمان های دو وجهی رسم می گردند.

دومین حالت

در دومین حالت، ساختمان را از بالا و به حالت سه وجهی مشاهده می کنید . برای کشیدن ساختمان در این حالت، خط های عمودی پایین تر از خط افق کشیده می شوند . اول و آخر خط میانی را به نقطه های گریز که روی خط افق قرار گرفته اند، وصل می کنیم و بعد از آن ، از فاصله ی دلخواه،  خطوطی به طرف نقطه گریز ترسیم می گردد.

هرکدام از نقاط جدید بدست آمده را به نقطه ی گریز مخالف وصل می شود.  از محل برخورد جدیدی که حاصل شده است،  به نقطه ی گریز سوم وصل گردیده و اندازه ی لبه پشت بام را روی آن معین می شود.

سپس از این نقطه به نقاط گریز روی خط افق وصل می گردد و امتداد پیدا می کند تا کف پشت بام را مشخص گردد.در پرسپکتیو سه نقطه ای ، هرچه ساختمان دارای ارتفاع بیشتری باشد، سبب  می شود که خطای دید و کوتاه شدن اجزا بیشتر شود.

در این مقاله سعی کردیم هر آنچه که در مورد پرسپکتیو ضروری بود را برای شما بیان کنیم. تلاش کردیم که شما را با مفاهیم اولیه آن آشنا کنیم. اگر علاقه مند به این علم هستید می توانید از سایر مقالات ما در این زمینه استفاده کنید. مثلا می توانید مقاله نکاتی در مورد پرسپکتیو در نقاشی و پرسپکتیو در طراحی را مطالعه نمایید. از همراهی شما سپاسگزاریم.